Leczenie depresji

Depresja jest jedną z tzw. chorób cywilizacyjnych, co świadczy o jej powszechności. Chociaż stosunkowo łatwo jest zdiagnozować jej objawy, leczenie nie należy do prostych i krótkotrwałych. W leczenie depresji powinni być zaangażowani specjaliści - psychiatra oraz psycholog lub psychoterapeuta. Istotne jest też wsparcie rodziny.

Do zdiagnozowania zaburzeń depresyjnych potrzeba jednoczesnego występowania w okresie przynajmniej dwóch tygodni minimum pięciu z powszechnych objawów. Oto najczęściej występujące objawy depresji:

• obniżony nastrój,
• poczucie smutku, bólu, cierpienia,
• niezdolność do radości, odczuwania przyjemności,
• zaburzenia snu,
• zaburzenia apetytu,
• brak energii do działania,
• zwolniona lub zwiększona aktywność ruchowa,
• dolegliwości somatyczne,
• strach, niepokój,
• ataki paniki,
• poczucie straty,
• żal, gniew,
• ciągłe zmęczenie,
• brak sił do „wzięcia się w garść”,
• poczucie winy,
• brak zainteresowania czymkolwiek,
• brak poczucia zadowolenia, satysfakcji,
• strach przed kontaktem z ludźmi,
• trudności z uwagą i koncentracją,
• trudności w podejmowaniu decyzji,
• zaburzenie rytmu okołodobowego,
• brak poczucia sensu,
• myśli samobójcze.

Nieleczona depresja, z uwagi na nawracające myśli samobójcze, może być nawet chorobą śmiertelną, dlatego nie wolno lekceważyć jej objawów. W skrajnych przypadkach potrzebna jest hospitalizacja uniemożliwiająca choremu poczynienie kroków tragicznych w skutkach.

Kiedyś depresję leczono poprzez upuszczanie krwi, lobotomię, elektrowstrząsy lub  deprywację snu, polegającą na wymuszaniu bezsenności na okres jednej doby.

Z objawami depresji najczęściej udajemy się do neurologa lub lekarza rodzinnego. Jeśli lekarz dokonujący wstępnego rozeznania, na tym etapie popełni błąd, przepisując nam leki nasenne lub uspokajające, zamiast pokonać depresję, po kilku tygodniach takiej „terapii” możemy się uzależnić. Bardziej skuteczniejsza może być farmakoterapia zaproponowana przez psychiatrę, który diagnozując depresję zapewne przepisze antydepresanty.

Tego typu leki mogą okazać się strzałem w dziesiątkę, ale nie dla każdego, gdyż depresja to choroba różnorodna i jej leczenie również powinno takie być. Wśród najczęściej diagnozowanych rodzajów tej choroby prym wiedzie depresja epizodyczna, która trwa do 2 lat i diagnozowana jest w początkowej fazie. Do innych rodzajów depresji należy depresja nawracająca, w której epizody depresyjne powtarzają się. W obrębie zaburzeń depresyjnych nawracających wyróżnić można też depresję endogenną (pochodzącą z ciała, wynikającą z zaburzeń biologicznych np. w produkcji neuroprzekaźników, serotoniny i noradrenaliny) oraz egzogenną (wywołaną zdarzeniem, np. rozwodem, utratą bliskiej osoby, czyli pochodzącą z zewnątrz). Mówi się także o dystymii, czyli depresji przewlekłej, która trwa dłużej niż 2 lata.

Powszechnie uważa się, że leczenie depresji polega na zażywaniu antydepresantów. W rzeczywistości styczność z lekami psychotropowymi ma tylko niewielki procent chorujących na depresję. Statystycznie leczenia farmakologicznego wymaga zaledwie 5 przypadków zachorowań na 100.

Leki przeciwdepresyjne (tymoleptyki, antydepresanty) zaliczają się do leków psychotropowych stosowanych w terapii depresji, zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych i zaburzeń lękowych.

Jeśli naprawdę potrzebujemy antydepresantów, po stosowną receptę powinniśmy się udać do psychiatry, który diagnozując postać depresji, dobierze odpowiedni lek. Obecnie w Polsce depresję leczy się przy pomocy kilkunastu dostępnych preparatów o wysokiej skuteczności. Preparaty te są bezpieczne, nie uzależniają, a ich działania niepożądane są nieznaczne. Ich przyjmowanie należy przedłużyć także na okres po ustąpieniu objawów depresji, w celu zapobieżenia nawrotom choroby.

Przekonanie o konieczności leczenia psychotropami niejednokrotnie staje się przyczyną, dla której chory nie chce udać się do specjalisty. Wiele osób nie chce przyznać się do depresji jako poważnej choroby wymagającej stosowania specjalistycznych środków farmakologicznych.

Depresja może być skutkiem zaburzenia funkcji mediatorów czyli serotoniny i noradrenaliny. Antydepresanty poprawiają ich funkcjonowanie i doprowadzają do wzrostu stężenia neuroprzekaźników dzięki działaniu polegającym na hamowaniu wychwytywania zwrotnego noradrenaliny i serotoniny ze szczelin synaptycznych do wnętrza komórek nerwowych. W efekcie, leki antydepresyjne poprawiają nastrój, niwelują lęk oraz niepokój, eliminują zaburzenia snu.

Na efekty leczenia farmakologicznego trzeba poczekać zwykle około miesiąca.  Łączny czas trwania farmakoterapii w leczeniu depresji trwa zwykle od 3 miesięcy do pół roku, a o czasie i sposobie ich odstawienia zawsze decyduje lekarz.

W wybranych przypadkach depresji przyjmowanie leków może być wskazane nawet dożywotnio, lub przez wiele lat.

Leki antydepresyjne stosowane w leczeniu depresji dzielą się na:

• nieselektywne inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny (trójcykliczne leki przeciwdepresyjne, TLPD);
• nieselektywny inhibitor wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny (czteropierścieniowy lek przeciwdepresyjny);
• inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI);
• inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny (NRI);
• selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI);
• inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i dopaminy (NDRI).

Wiele postaci depresji, zwłaszcza tych poważniejszych, wymaga natychmiastowego zastosowania farmakoterapii. Kiedy leki zaczną działać, uspokajając przykładowo myśli samobójcze pacjenta, w pewnym momencie przychodzi właściwy czas na włączenie psychoterapii.

Choć psychoterapia nie jest konieczna w leczeniu depresji, wiadomo, że w połączeniu z farmakoterapią przynosi wymierne efekty. Farmakoterapia leczy objawy depresji, a psychoterapia radzi, jak sobie z nią radzić w perspektywie długoterminowej. Dzięki psychoterapii pacjent szybciej wraca do zdrowia, uczy się panować nad problemami. Pacjent w trakcie trwania leczenia zmienia sposób widzenia siebie i świata. Można powiedzieć, że poniekąd staje się nowym człowiekiem. Zdarzają się przypadki depresji, w których psychoterapia wystarcza i można ją zastosować bez leczenia farmakologicznego.

Psychoterapia depresji to trudne zadanie. Leczenie psychoterapeutyczne wymaga aktywnego udziału chorego, a osoby chorujące na depresję utrudniają prowadzenie terapii, często nie dopuszczając do siebie terapeuty. Nie chcą one rozmawiać o swoich problemach, bo nie widzą sensu w dalszym rozwoju.

Decyzja o włączeniu psychoterapii w leczenie depresji należy do pacjenta. Psychiatra lub psycholog może zalecić psychoterapię, jednak to chory musi chcieć zmiany, by rozpocząć psychoterapię. Oprócz niechęci samego chorego, kolejną barierą do podjęcia leczenia psychoterapeutycznego stanowi rodzina i najbliższe otoczenie chorego. Wiele osób borykających się z depresją boi się reakcji najbliższych. Chory przekonuje sam siebie, że może sam poradzić sobie ze swoimi problemami, nie chcąc obciążać nimi swoich najbliższych. Niestety, samodzielne leczenie depresji zwykle nie przynosi żadnych skutków, a jedynie daje czas chorobie na pogłębienie objawów. Narastający smutek, poczucie bezsensu i negatywne nastawienie do życia, mogą przynieść nawet tragiczne skutki. Depresji nie można lekceważyć, bo nieleczona może być nawet śmiertelna.

Depresja utrudnia kontakty z ludźmi, ale podczas walki z tą chorobą to właśnie wsparcie ludzi - rodziny, przyjaciół może znacznie ułatwić prowadzoną psychoterapię i przyspieszyć jej efekty. Chory potrzebuje pomocy, opieki i wsparcia najbliższych na każdym etapie leczenia. To daje mu poczucie bezpieczeństwa i przyspiesza efekty terapii.

Celem psychoterapii w leczeniu depresji jest odnalezienie źródła zaburzeń i dążenie do poprawy stanu psychicznego oraz poprawa samopoczucia pacjenta.

Wskazaniem do rozpoczęcia psychoterapii jest szczególnie depresja wywołana problemami związanymi z funkcjonowaniem w społeczeństwie, ze schematami myślenia i działania. Psychoterapia należy do podstawowych metod leczenia także wtedy, gdy powodem depresji są trudne doświadczenia życiowe np. rozstanie lub żałoba. Psychoterapia podpowiada, jak poradzić sobie z nową sytuacją w życiu, prowadzi do wydłużenia okresów dobrego funkcjonowania i uczy wczesnego rozpoznawania symptomów nawracającej choroby